رضایت آگاهانه

رضایت آگاهانه

رضایت آگاهانه: یک تعهد اخلاقی یا یک اجبار قانونی؟ امروزه عمل پزشکی به دلیل عوامل مختلفی که بر رابطه پزشک-بیمار تأثیر سو گذاشته، ساده نیست. اعتماد متقابل، پایه و اساس روابط خوب پزشک و بیمار را تشکیل می‌دهد. امروزه با توجه به وجود رسانه‌های چاپی و تصویری که به “زیبایی”، “شکل، اندازه و ظاهر قسمت‌های مختلف بدن”، “کیفیت و کمیت مو” و غیره می‌پردازند، بیماران با خواسته‌ها و انتظارات غیر واقعی به متخصصان پوست مراجعه می‌کنند. بنابراین، ارائه اطلاعات کافی و آموزش بیمار در مورد واقعیت‌ها و اخذ رضایت آگاهانه قبل از قرار دادن بیمار در معرض هر نوع آزمایش، رویه و یا عمل جراحی، بسیار ضروری است.

رضایت آگاهانه چیست؟ رضایت آگاهانه، یک مدرک واجب هنگام انجام کلیه اقدامات جراحی و زیبایی، به ویژه در روز عمل است. وجود مستندات مناسب، در هر رضایتنامه آگاهانه‌ای مهم است.

بعد اخلاقی مفهوم رضایت، از اصل اخلاقی استقلال بیمار و حقوق اساسی بشر ناشی می‌شود. بیمار از این آزادی برخوردار است که قبل از انجام آزمایش و یا عمل جراحی، تصمیم بگیرد که چه اتفاقی باید یا نباید روی بدنش بیافتد و اطلاعاتی را در این زمینه کسب نماید. هیچ کس دیگر حق ندارد بیمار را وادار به این کار کند که به روشی خاص عمل نماید. حتی پزشک هم فقط می‌تواند نقش یک تسهیل کننده در تصمیم گیری بیمار را ایفا کند.

بعد قانونی همچنین یک دید قانونی نیز به این مفهوم، وجود دارد. هیچ کس حتی حق ندارد شخص دیگری را لمس کند، چه برسد به اینکه او را درمان نماید و هر عملی که بدون مجوز انجام شود، شامل مجازات می‌شود. از این رو، کسب رضایت برای هر کاری غیر از معاینه معمول جسمی، ضروری است.

منظور از رضایت چیست؟ به عبارت ساده می‌توان آن را به عنوان ابزاری برای برقراری ارتباط متقابل بین پزشک و بیمار (با ابراز اجازه، اختیار و حق انتخاب) تعریف کرد تا پزشک بتواند به روشی خاصی که صلاح می‌داند، عمل نماید.

ابراز رضایت ضمنی یا صریح – این عمل بیمار که “وارد اتاق پزشک می‌شود و مشکل خود را ابراز می‌کند”، به‌عنوان رضایت ضمنی برای معاینه‌ی عمومی بدن و انجام بررسی‌های معمول، در نظر گرفته می‌شود. اما معاینه‌ی دقیق‌تر به ویژه در بانوان، آزمایشات تهاجمی و روش‌های پرمخاطره، نیاز به رضایت صریح دارند. رضایت صریح می‌تواند به صورت شفاهی یا کتبی باشد. رضایت نامه‌های کتبی در مواردی که شامل پیگیری‌های طولانی مدت، مداخلات پرخطر و عمل‌های زیبایی می‌باشد، ارجح است. – علاوه بر این، کسب رضایت برای عکس‌برداری از بیمار جهت اهداف علمی، آموزشی، تحقیق و یا پیگیری لازم است. اگر احتمال دارد که هویت بیمار هنگام انتشار محتوا مشخص شود، باید از وی رضایت اختصاصی گرفته شود. – همچنین، رضایت برای مشارکت در کارآزمایی‌های بالینی و پروژه‌های تحقیقاتی ضروری است.

رضایت آگاهانه کسب رضایت آگاهانه باید پس از ارائه‌ی اطلاعات کافی به بیمار باشد تا او بتواند تصمیمی مناسب و آگاهانه بگیرد. بنابراین، اطلاعات دقیق، کافی و مرتبط باید به صورت صحیح، با استفاده از اصطلاحات غیرعلمی و زبانی که بیمار بتواند آن را درک کندارائه شود.

ارائه اطلاعات به بیمار اطلاعات ارائه‌شده، باید شامل موارد زیر باشد: وضعیت، بیماری یا اختلالی که بیمار از آن رنج می‌برد؛ ضرورت انجام آزمایشات بیشتر؛ سیر طبیعی وضعیت و عوارض احتمالی؛ پیامدهای عدم درمان؛ گزینه‌های درمانی در دسترس؛ خطرات و مزایای احتمالی گزینه‌های درمانی؛ مدت زمان و هزینه تقریبی درمان؛ نتایج مورد انتظار؛ و پیگیری‌های لازم. به بیمار باید فرصتی داده شود تا سوالات خود را مطرح نماید و همه شبهاتش برطرف شود. همچنین نباید هیچ نوع اجباری وجود داشته باشد. رضایت باید داوطلبانه باشد و بیمار باید آزادی ابطال رضایت را داشته باشد. رضایتی که در اثر ترس از صدمه یا ارعاب، تصور غلط یا ارائه‌ی نادرست حقایق، اخذ شده باشد، معتبر نیست. پیش نیازهای کسب رضایت از بیمار * برای دادن رضایت، بیمار باید واجد شرایط باشد؛ یعنی باید یک فرد بالغ و دارای ذهن سالم باشد. * در مورد کودکان، رضایت باید از والدین حاصل شود. * در مورد افراد ناتوان، اعضای نزدیک خانواده یا سرپرستان قانونی می‌توانند رضایت دهند.

ارائه‌ی چه میزان اطلاعات به بیمار، کفایت می‌کند؟ هنگام اخذ رضایت آگاهانه، باید اطلاعات کافی در اختیار بیمار قرار گیرد؛ اما پاسخ دادن به این سؤال آسان نیست که چقدر اطلاعات “کافی” است؟ یک شهروند ممکن است اطلاعات مفصلی را انتظار داشته باشد و درخواست کند. از طرف دیگر، یک بی سواد ممکن است به پزشکش بگوید: “من هیچ … یکی از اقداماتی که در راستای تامین ایمنی بیماران انجام می‌شود، اخذ رضایت آگاهانه از آنها است. در شرایطی که پروسیجرهای چندگانه برای بیمار مورد نیاز باشد، باید برای هر پروسیجر، فرم جداگانه رضایتنامه آگاهانه تکمیل گردد. به‌طور مثال: عمل جراحی هیسترکتومی که نیازمند تزریق خون است، نیاز به اخذ رضایت کتبی از پزشک معالج جهت پروسیجر هیسترکتومی، رضایت جداگانه جهت تزریق خون و اخذ رضایت کتبی جداگانه جهت بیهوشی توسط متخصص بیهوشی دارد.